Saturday, May 28, 2011

شاشەیەک پێش ئەوەی جل وبەرگ بکڕی گۆرانیت بۆ ئەڵێت

كۆمپانیایه‌كى ڕوسی شاشه‌یه‌كى تازه‌و پێشكه‌وتووى دروستكردووه‌ ، كه‌ دووكانداره‌كانى فرۆشتنى جڵ و به‌رگ له‌ ژوورى تایبه‌تى پێوان و گوڕینى جڵ و به‌رگ داده‌نن و وێنه‌ی سێیه‌كى كریار پیشان ده‌دات .
 ئه‌م شاشه‌یه‌ ده‌توانێت یارمه‌تى كڕیار بدات له‌ گوڕینى جڵ و به‌رگ و هه‌رپارچه‌یه‌كى تر به‌بێ ئه‌وه‌ى له‌ شوێنى خۆى بجولێت ، ئه‌مه‌ش به‌پێی هه‌والى ڕۆژنامه‌ى "ده‌یلى میل"ى به‌ریتانى .
 هه‌روه‌ها كامێرایه‌ك به‌ شاشه‌كه‌وه‌ به‌ستراوه‌ كه‌ ده‌توانێت چاودێرى هه‌موو جمۆجۆلێكى كڕیار بكات و شێوه‌ى هه‌موو پارچه‌كانى جڵ و به‌رگیش پیشانى بدات .
جێی باسه‌ كۆمپانیاى (AR Door) خاوه‌نى ئه‌م شاشه‌یه‌و ته‌كنه‌لۆژیاى یارى ڤیدیۆى پێشكه‌وتووى وه‌كۆ "ئێكس بۆكس 360"ه
ktv‌ .

....درێژەی بابەت

كۆمپیوتەر و ڤیدۆ جەستەی منداڵان لاواز دەكات

بەهۆی دانیشتی زۆری منداڵان لەناو ماڵ و  سەرقاڵییان بە كۆمپیوتەرو یارییە ڤیدۆییەكانەوە منداڵان توانای جەستەییان لەدەست دەدەن،بەپێچەوانەی نەوەكانی ڕابردوو كە بەردەوام بە یاریكردنی  ڕاكردن و سەركەوتن بەسەر دارو درەختەوە سەرقاڵ بون. 
لەدوایین توێژینەوەدا كە لەگۆڤاری  acta paediatrica   بڵاوكراوەتەوە ، ئاماژە بە بابەتێكی زۆر ترسناك دەكات لای منداڵان بەوەی كە نەوەی پێشو و نەوەی ئێستا لەڕوی هێزی جەستەیی بەراورد كراوان  دەركەوتوە كە هەمان كێشیان هەیە، بەڵام لەڕاستیدا نەوەی تازە توانای هەستانی بە كارە جەستەییەكان  نیە، ئەوەش ئاماژەیە بەوەی كە ڕێژەی چەوری لای نەوەی تازە زیاترە لەنەوەی ڕابردو، ئەوەش ئەنجامێكی مەترسیدارە بۆ سەر دواڕۆژی ئەو منداڵانە.
توێژەروان و پسپۆڕانی وەرزش لەزانكۆی ESSEX ی بەریتانی هەستان بە بەراورد كردنی  هێزی جەستەیی بۆ  300 منداڵ.
كۆمەڵەی یەكەم پێك هاتبو لەومنداڵانەی  لەساڵانی 98 دا  تەمەنیان  10 ساڵ بووە.
لەكاتێكدا كۆمەڵەی دوەم لەساڵانی 2008دا تەمەنیان 10 ساڵ بووە.
توێژەرەوان بۆیان دەركەوت ،كەم بونەوەی جوڵە لای منداڵانی تەمەن 10ساڵ بەڕێژەی لە27% بوە.
دابەزینی هێزی باسكەكان لە 26% بوە.
هێزی گرتن لە7% بوە
لە10 منداڵ یەك منداڵ  توانای بەرزكردنەوەی كێشێ خۆی هەبوەو توانای هەبوە  لەسەردەستەكانی بوەستێت.
لەكاتێكدا لە20 منداڵی ساڵانی 2008  یەك منداڵ توانای هەستانی بەو كارە هەبوە.
ئەوەی توێژەرەوانی توشی دڵەڕاوكێ كردوە كە ئەو منداڵانە لەڕوی كێشەوە هەمان كێشیان هەیە، بەڵام  منداڵانی نەوەی ئێستا لەبری ماسولكەكان كۆمەڵێك چەوری لەلەشیاندا كۆ بۆتەوە، پسپۆڕان پێیان وایە ئەوە ڕاستییەكی مەترسیدار  رۆژ بە رۆژ لەزۆر بوندایە لەگەڵ زیاد بونی ئەو كاتانەی كە منداڵ بەسەری دەبات بەرامبەر كۆمپیوتەرو ڤیدۆ

wallapress.
....درێژەی بابەت

Tuesday, May 24, 2011

مۆبایل کاریگەری لە سەر وەچە خستنەوە و تۆخمی پیاوان دادەنێت


پزیشکانی کەنەدی لە دوایین توێژینەوەکانیان رایانگەیاند، بەکارھێنانی "مۆبایل" دەتوانێت کاریگەری لە سەر توانایی وەچە خستنەوە و توانایی منداڵ بوون و توخمی پیاوان دابنێت.



بە پێی راپۆرتێکی ئاژانسی "یونایتدپرێس" ژمارەیەک پزیشک جەختیان لە سەر ئەوە کردەوە ئەو پیاوانەی کە بە نیازن ببنە خاوەن منداڵ، ئەگەر لە لایەن پزیشکەوە دەستنیشان بکرێن کە ئیسپێرم یان توخمەکەیان باش وکاریگەر نییە، پێوستە بەکارھێنانی مۆبایل کەم بکەنەوە.

دکتۆر رانی شاملول، پسپۆر لە نەخۆشخانەی "ئۆتاوا" لە ئۆنتاریۆی کەنەدا لەگەڵ ھاوکارانی لەو بارەیەوە رایگەیاند: پێدەچێت بەکارھێنانی مۆبایل ببێتە ھۆی بەرزبوونەوەی ئاستی ھۆرمونی تستۆسترۆنی کە لە ناو سوری جستەی مرۆڤ  و لە ئەنجام چیًیەتی ئیسپێرمەکان کەم دەبنەنەوە و ھەروەھا توانایی منداڵ دروستکردن لە پیاواندا کەم دەبێتەوە.

ھەروەھا ئەو تیمە زانایانە لە توێژینەوەکانی خۆیان بۆیان دەرکەوتووە ئەو پیاوانەی بۆ ماوەیەکی زۆر مۆبایل بەکار دێنن، رێژەی " تستۆسترۆن"ی ناو سوری جستەی پیاوان زۆر دەبێت، لە لایەکی دیکەوە  ئاستی ھۆرمونێکی تر کە بە "لۆتینیزینگ" ناسراوە لە ناو لەشی مرۆڤ دا کەم دەبێتەوە.

بە ووتەی پزیشکان، ئەو جۆرە ھۆرمونە رۆلێکی گرنگی لە وەچە خستنەوە و کاریگەری توخمی پیاواندا ھەیە و خاڵی کۆنترۆلی ئەو ھۆرمونە غودەی "ھیپۆفیزە" لە مێشکدا, ئەو شەپۆلە  ئەلێکترۆموگناتیسانەی کە لە مۆبایلدا بڵاو دەبنەوە، دەتوانن کاریگەری دووفاقی لە سەر رێژەی تەرشوحی ھۆرموونەکان و توانایی منداڵبوونی پیاوان دابنێت.

شەپۆلی ئەلێکترۆموگناتیسەکان لە راستیدا دەبنە ھۆی زۆرکردنی ژمارەی خانەکان لە غودەی جنسی پیاوان کە ئەرکی بەرھەمھێنانی ھۆرموونی "تستوسترۆنی" لە ئەستۆیە, لە لایەکی ترەوە ئاستی ھۆرموونی "لۆتینیزینگ" کە لە ژێر کۆنترۆلی غودەی "ھیپۆفیزە" کەمتر دەبێتەوە.

سەرچاوە...پەیامنێر

....درێژەی بابەت

Sunday, May 22, 2011

به‌ڵێنی دابوو تا بن لادن نه‌كوژرێت ریش نه‌تاشێت

سەرچاوە..pukmedia
رۆژنامه‌ی (كابیتاڵ پرێس)ی ئه‌مریكا بڵاویكرده‌وه‌ كه‌ غاری وادیل-ی ته‌مه‌ن 50 ساڵان له‌دوای هێرشه‌كانی 11ی سێپته‌مبه‌ری ساڵی 2001ه‌وه‌ بۆ سه‌ر ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ریش و سمێڵی نه‌تاشیووه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش به‌ڵێنێك بووه‌ به‌خۆیداوه‌ كه‌ تا سه‌رۆكی رێكخراوی قاعیده‌ ده‌ستگیرنه‌كرێت ریشی نه‌تاشێت.
وادیل كه‌ پیشه‌كه‌ی مامۆستای زانسته‌ له‌ واشنتۆن زۆربه‌ی كات خه‌مبار بووه‌ به‌وه‌ی كه‌ به‌و ریشه‌وه‌ شێوه‌ی له‌ سه‌رۆكی رێكخراوی تیرۆریستی ئه‌لقاعیده‌ چووه‌، به‌ڵام ئه‌م خه‌مه‌ی له‌ پاش سێ هه‌زارو 450 رۆژ ره‌وییه‌وه‌و په‌یوه‌ندی به‌هاوڕێ و دۆسته‌كانییه‌وه‌ كرده‌وه‌ له‌پاش راگه‌یاندنی هه‌واڵی كوشتنی ئوسامه‌ بن لادن.
وایدل به‌ رۆژنامه‌كه‌ی راگه‌یاندووه‌: كه‌ گوێم لێبوو سه‌رۆك ئۆباما كوشتنی بن لادنی راگه‌یاند فرمێسكی خۆشی بۆ ماوه‌ی پێنج خوله‌ك روخساری گرتم و گریام، تا ئه‌وكاته‌ی باری ده‌رونیم ئاسایی بوویه‌وه‌، هه‌روه‌ها زۆر له‌هاوڕێ و خزمانم په‌یوه‌ندییان پێوه‌كردم و رێگه‌ی ماڵه‌كه‌میان گرته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی له‌ساتێكی مێژوویدا یه‌كتر ببینین، پاش گه‌یشتنیان خۆم گه‌یانده‌ حه‌مام و پێداویشتییه‌كانی ریشتاشینم له‌گه‌ڵ خۆم بردو ریشم تاشی.
ناوبراو راشیگه‌یاند: هاوسه‌ره‌كه‌م دونیتا دڵخۆشی خۆی ده‌ربڕی و پێی راگه‌یاندم كه‌ 10 ساڵ گه‌ڕاویته‌ته‌وه‌ بۆ دواوه‌، به‌ڕاستی به‌نسبه‌ت من و خێزانه‌كه‌مه‌وه‌ ساته‌وه‌ختێكی دڵخۆشكه‌ر بوو، هه‌روه‌ها له‌خوێندنگاكه‌ی وایل له‌لایه‌ن خوێندكارانه‌وه‌ ئاهه‌نگێكیان بۆ سازكردوو دڵخۆشی خۆیان به‌رامبه‌ر به‌ڕیشتاشینی مامۆستاكه‌یان ده‌ربڕی و رایانگه‌یاند كه‌ 10 ساڵه‌ مامۆشتاكه‌یان روخساری به‌و شێوه‌یه‌ بووه‌و كاتێك بینویانه‌ پێی پێكه‌نیوون.
وادیل ساڵی 2003 به‌ رۆژنامه‌یه‌كی ناوخۆی ئه‌و وڵاته‌ی راگه‌یاند بوو كه‌ ریش و سمێڵم ناتاشم تا ئه‌وكاته‌ی بن لادن ده‌كوژرێت، كاتێك كه‌ مردیشم ئه‌وا ریشم بتاشن، ده‌نا تا له‌ژیاندابم ئه‌كاره‌ ناكه‌م.
....درێژەی بابەت

هەقایەتی مێش

د.سەپان  -1-
ئەگەر لەكاتی سەیر كردنی دەنگوباس، بەشی هەرە زۆری هەواڵەكان تایبەت نەبوون بە بیبیی یەكتری سەركردەكانمان، ئەگەر لە سەیر كردنی هەموو دەنگوباسەكە، زیاد لە دوو ڕێپۆرتاژی پەیامنێرانی كەناڵەكەت بینی، ئەگەر بەدرێژی پێشكەش كردنی دەنگوباس، بێژەر توڕە و شێواو دیار نەبوو، ئەگەر هەموو ئەوانەی لەو بەرنامەیە نیشان دەدرێن لە فۆرمی پرۆپاگەندە بۆ خاوەنی كەنال و حیزبەكەی نەبوو، ئەگەر ئەوانەی سەرەوە تەواو پێچەوانەی ئەو نووسینەی ئێمە بێت، دیارە تۆ سەیری كەناڵێكی كوردی ناكەیت، لەوانەشە لەخەوا بیت!

....درێژەی بابەت

Saturday, May 21, 2011

نزمی کوالێتی و گرانی نرخ بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت لە رانیە بێزاردەکات

ئامادەکردنی...ئاکۆعەلی



ئینتەرنێت لەسەردەمی ئێستادا بووەتە پێویستیەکی هەمیشەیی خەڵکی و لەو رێگەیەوە هەموو کەس ئەتوانێت ئاگای لە رووداوەکان بێت کەلەهەرکوێی ئەم دنیایەدا روودەدەن و وردەکاریەکانی جیهان سات بەسات بزانن و لەگۆرانکاریەکان رابمێنن.
بۆیە زۆرێک لە شارەزایان و پسپۆڕانی ئەم بوارە لەو باوەڕەدان لەئێستادا بێ بوونی ئینتەرنێت تەنگژەیەکی گەورە ئەکەوێتە ژیانەوەو ژیان دووچاری گرفت و قەیران ئەکات.بۆیە خەڵک بەلێشاو رووئەکەنە بەکارهێنانی ئینتەرنێت و تادێت بەکارهێنەرانی روو لەزیاد بوون ئەکەن.
بۆیە کوردستانیش بەدەرنیە لەپەی بردن بەم دیاردە جیهانیە و بەژمارەیەکی گەوەرەوە روویان لەبەکارهێنانی ئینتەرنێت کردوە.ئەوەی کوردستان لە وڵاتانی پێشکەوتووی بەکارهێنانی ئینتەرنێت جیا ئەکاتەوە بوونی چەند گرفتێکە لە کوردستان لەبواری ئینتەرنێت و خەڵک ناتوانن وەک پێویست سودی لێ وەرگرن،نمونەیەک لەو شارانە وەرئەگرین کە ئەم گرفتانە بەزەقی تیایا ئەکەوێتە بەرچاو کە ئەویش شاری رانیەیە.

شاری رانیە بریتیە لە دەڤەرێکی فراوان و ژمارەی دانیشتوانی زۆرەو رێژەیەکی زۆر بەکارهێنەری ئینتەرنێتی تێدا بەرچاوئەکەوێت،بەکەرهێنەرانی ئینتەرنێت ئاواتیان ئەوەیە هێڵێکی باشیان هەبێت و کارەکانی خۆیانی پێ ئەنجام بدەن،بەڵام ئەم ئاواتە تا ئێستا وەک خەونێک وایە و نەهاتوەتە دی و بەردەوام گلەیی لە نزمی کوالیتی و گرانی نرخی هێڵەکانی ئینتەرنێت ئەکەن،بەڵام نازانن چی بکەن بۆ ئەوەی لەم کێشەیە رزگاریان بێت.
ئەو هێڵانەی ئەگەنە ناو رانیە بەدوو شێوازە یەکەمیان بەشێوەی سەتەلایت ئینتەرنێتە کەلەڕێگەی مانگە دەستکردەکانەوە وەردەگیرێت،دووەمیان بریتیە فایبەرئۆپتیک کەلەرێگەی بورجەکانەوەیە،بە هەردوو شێوازەکەشەوە هێڵەکان لە هەولێر و سلێمانیەوە دەهێنرێنە ناو رانیە.
لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر لەکۆمپانیاکانی دابەش کردنی هێڵی ئینتەرنێت لەرانیە بەرچاو ئەکەون ئەمە سەرەڕای ئەوەی چەند سەنتەرو یانەیەکی تایبەت بەهێڵی ئینتەرنێت لە شارەکەدا هەیە، ئەو کۆپانیایانەی کە لە ئێستادا هێڵی ئینتەرنێت دابەش ئەکەن بریتین لەم کۆمپانیایانە(کۆمپانیای پاشا نێت،سپایدەر نێت،تایم نێت،زانیار ئەلیکترۆنیک) لەگەڵ ئەمانەشدا کۆمپانیای فانۆس تلیکۆم لەرێگەی ئامێری تەلەفۆنەوە هێڵی ئینتەرنێت دابەش ئەکات،وەهەروەها ژمارەیەکی تر لەبەکارهێنەرانی ئیینتەرنێت لەڕێگەی مۆبایلەوە سود لە هێڵەکانی ئینتەرنێت وەردەگرن لەرێگای هەردوو کۆمپانیای ئاسیاسێڵ و کۆرەک تلیکۆمەوە.
ئەم کۆمپانیایانە هەندێکیان مۆڵتی کارکردنیان نیە و بریاری بداخستنیان هەیەبەڵام هەر بەردوامن لە کار کردن و هەشیانە قەرزاری وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندنی حکومەتی هەرێمن و بەهەمان شێوە مۆڵەتی داخستنیان هەیە تائەوکاتەی قەرزەکان بۆ وەزارەت ئەگێرنەوە. ناوی کۆمپانیاکان بەردەوام لە رانیەدا لەگۆڕان دایە ئەمەش هۆکەی بۆ ئەوە ئەگەڕێتەوە کە ئەوانەی مۆڵەتی داخستنیان هەیە یان قەرزاری وەزارەتن خۆیان لەم جۆرە کێشانە رزگار بکەن ئەچن بە ناویکی تر کۆمپانیا ئەکەنەوە ئەمەش خەریکە وەک دیاردەیەکی لێبێت.
بەشداربوانی هێڵی ئینتەرنێت ناڕازین
مەڵبەند غازی یەکێکە لەو گەنجانەنی کە لەبواری (ئای تی)دا شارەزایە و وەک خۆی ئاماژەی پێکرد چەند هێڵێکی گۆڕیوە،بەڵام تائێستا هیچکامیان نەبوونەتە جێی رەزامەندی ئەوو تا وای لێهاتووە چەند جارێک هێڵەکانی رابگرێت،ناوبراو وتیشی ئەو کۆمپانیایانە خۆیان خاوەنی کۆمەڵێک گرفتن و لەسەرچاوەی وەرگرتنی هێڵەکانیش کۆمەڵێک گرفتییان هەیە تادەگاتە ناو رانیە کۆمەڵێکی تر لەگرفت زیاد دەبێت،مەڵبەند وتیشی کێشەی سەرەکی لەخاوی هێڵەکاندایە هۆکەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە کە ئەو کۆمپانیایانە بەقەبارەیەکی کەم هێڵ دەکڕن کە خۆی دەدات لە(٣بۆ٤mg) و ژمارەی بەشداربوویان زۆرە ودەبێتە هۆی خاوبوونەوەی هێڵەکان و کوالێتیان دێتە خوارەوە،ئەوشارەزایەی بواری (ئای تی) وتیشی لەگەڵ ئەم کوالێتیە نزمە نرخەکانیش زۆر بەرزن و لەئاست ئەوهێڵە خراپەدا نیە.
لەرانیە بۆ ئەوەی ببیتە خاوەی هێڵێکی ئینتەرنێت چەند شێوازێکی بەشداری کردن هەیە، هەیانە بەکارتەو بەپێی کاتژمێر بڕێک پارە ئەدەیت،شێوازێکی تری بەشداری کردن بریتە لە مانگانە بەڵام مانگانەش جیاوازی هەیە لە رووی نرخەوە بەم شێوەیەیە (٤٠،٧٠،١٠٠)هەزار دینار بۆ هەر مانگێک،ئەو هێڵەی کە مانگانە (١٠٠)هەزار دینار ئەدات کەمێک لە دوو هێڵەکەی تر باشترن،خۆئەگەر جگەلەم هێلەت هەبێت سودی ئەوتۆی لێ نابینت. ژمارەیەکی تر لەگانجانی رانیە رۆژانە روو  لەیانەو سەنتەرەکانی ئینتەرنێت ئەکەن لە شارەکەدا،ئەم یانەو سەنتەرانە کەمێک لەشێوازی بەشداری کردن هێڵەکانیان باشترە و لەیانەیەکی ئینتەرنێت بۆ یەکێکی تر هەم لەرووی کوالێتی هەم لەرووی نرخ جیاوازەو سەنتەریش هەیە هەر لەناوخۆیدا کوالیتی و نرخی جیاوازە،نرخی یەک کاتژمێر ئەگەر کەسێک بەکاری بهێنێت لە نێوان (١٠٠٠بۆ٥٠٠٠)دیناردایە.
ئاوات عوسمان رۆژنامەنوسێکی شاری رانیەیەو بە هەمان شێوە هێڵێکی ئینتەرنێتی هەیە وتی سەرەڕای بونی چەندین هێڵی ئینتەرنیت،بەڵام کەم و کوریەکی زۆر هەیە لە هێڵەکانی ئینتەرنێت چ لەرووی نزمی کوالیتی و گرانی نرخ و هیچ کام لەم هێڵآنە نەیان توانیوە ببنە جێگای متمانەی بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت،نابراو ئاماژەی بەوەش کرد کە لەگەڵ کۆمەڵێک لەگەنجانی رانیە قایمقامییەتی رانیەمان لەم کێشانە ئاگادار کردووەتەوە و قایمقامی رانیەش چەند کۆماپنیایەکی داخستووە،بەڵام دوای ئەوەش هیچ کام لە کۆمپانیاکانی تر هێڵەکانیان باش نەکردووە و نەبونەتە جێی رەزامەندی بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت لە ڕانیە، ناوبراو پێشی وایە ئەگەر کۆمپانیاو سەنتەرەکانی ئینتەرنێت لەرانیە بەم شێوەیە بەردەوام بن و‌هێڵەکانیان باش نەکەن و نرخەکانیان نەهێننە خوارەوە ئەوا بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت لەرانیەدا روو لە کەمی دەکەن.
بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت لەرانیە زۆرجار توشی گرفتێکی تر ئەبنەوە بەتێکەڵ بوونی هێڵەکانی کۆمپانیاکان بەتایبەت ئەوانەی لەدووری ئەوکۆمپانیایانەن کە‌هێڵەکانیان لێ وەرگرتوون،ئەمەش وائەکات کەسودی لێ وەرنەگرن و هێڵەکانیان نامێنێت،ئەمەجگەلەوەی کەئەو رۆژانەی هەورو بارانە هێڵەکان زۆر زۆر لاواز ئەبن و نزیک ئەبن لە نەمانی هێڵ.
نەوزاد بەکر قوتابی زانکۆیەو ماوەیەکی زۆرە سەردانی یانەوسەنتەرەکانی ئینتەرنێت ئەکات پێی وایە تائێستا ئەوسەنتەرانەی ئینتەرنێت نەیانتوانیوە بەشێوەیەکی باش خزمەتی ئەوکەسانە بکەن کەسەردانیان ئەکەن،نەوزاد هۆکەی بۆ ئەوە گەڕاندەوە کەلە رانیە چەند کۆمپانیایەک دەستیان گرتووە بەسەر تۆڕی ئینتەرنێتدا وکێبرکێی ئەوە ناکەن کە ‌هێڵەکانیان باش بکەن و نرخەکانیان دابەزێنن وەک ئەوەی جۆرە رێکەوتنێکیان هەبێت لە نێوان خۆیاندا،ناوبراو ئاماژەی بەوەشدا کەبۆیە هێڵ راناکێشێت چونکە هێڵەکان کوالێتیان زۆر نزمە و نرخیشیان گرانە لەجیاتی ئەوەی سودی لێ وەرگرم توشی سەرئێشەیەکی زۆرم ئەکات،ئەو قوتابیە وتیشی من پێشتر لەرێگەی مۆبایلەوە ئینتەرنێتم بە کار ئە‌هێنا بەڵام لە ئێستادا وازم لێ هێناوە چونکە بەکەڵکی بەکارهێنان نایەت.
خاوەن کۆمپانیاکانیش قسەی خۆیان هەیە
م.ئەدیب خاوەنی کۆمپانیای پاشانێت وتی هێڵی ئینتەرنێت لەرانیە هێواش ترە لەشارەکانی ترو هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆئەو سەرچاوانەی کەئەوان هێڵەکانیان لێ وەرئەگرن،ناوبراو نمونەی بۆ ئەوە هێنایەوە کەئەوانەی کەئینتەرنێت لە رێگەی سەتەلایت وەرئەگرن کوالیتی باش نیەو نرخەکەشی گرانە بەڵام ئەوانەی کەلەرێگەی فایبەرئۆپتیک هێڵی ئینتەرنێت ئەهێنن بۆ رانیە بەپۆینتەو لەرێگەی بورجەکانەوە دێت ئەمەش کێشەی زۆرە و وەک کەش هەوا ئەگەر باران و هەور بێت خەت زۆر خراپ ئەبێت،ناوبراو وتیشی ئێمە  هێڵەکان بەدووئەوەندەی نرخی هەولێرو سلێمانی ئەکڕین ئەوان بۆهەر مێگایەک لەنێوان (٤٠٠بۆ٥٠٠)دۆلار ئەدەن بەڵام ئێمە لەرانیە بە(١٢٠٠)دۆلار ئەیکڕین و کوالیتیشی وەک لای ئەوان باش نیە،م.ئەدیب وتی لەگەڵ ئەوەشدا ئەم ساڵ هێڵەکان باشترن لەرابدوو.
ئیبراهیم باپیر خاوەنی کۆمپانیای سپایدەرنێتیش وتی ئەوهێڵانەی کە بەدەست ئێمە ئەگات لەرێگەی وایەرلێسەوەیەو بەپۆینتەو گران لەسەرئێمە ئەوەستێت و ئەوان بۆیەک مێگا (٦٠٠بۆ٦٥٠)دۆلار ئەدەن لەهەولێروسلێمانی بەڵام ئێمە بە(٩٠٠)دۆلار ئەو قەبارەیە ئەکڕین ئەگەر دابەشی کەین بەسەرئەو پارەیەدا کە(٤٠)هەزاردینارە (١٢٨kb( ئەکات بۆهەر بەشداربوویەک(٢٠بۆ٣٠)kbئەچێت بۆیان لەچرکەیەکدا ئەوا ئێمەزیان ئەکەین ئەگەر بێت و ئەوان (٢٤)کاتژمێر ئینتەرنێت بەکار بێنن،ناوبراو پێی وابوو ئەوانەی ئەڵێن ‌سەرەڕای ئەوەی هێڵەکان کوالێتیان نزمە نرخیشیان گرانە زانیاری ئەوەیان نیە کەئێمە ئەو هێڵانە بەچەند ئەکڕین ئەگەر بزانن ئەوگلەییەناکەن.
لەگەڵ هەموو ئەمانەدا تازەترین نوسراو کە بۆ بەڕێوەرایەتی پۆستە و گەیاندنی رانیە هاتووە لەبەرواری (١٤/١٢/٢٠١٠)دا بووە وتێیدا ناوی ئەم کۆمپانیایانە هاتووە  (زانیارئەلکترۆنیک،سپایدەرنێت،میراڵ، تەکنیککار) بەڵام ئەم ناوانە لەئێستادا هەندێکیان گۆرانکاریان بەسەردا هاتووە بەبێ ئەوەی ئەم بەڕێوەبەرایەتیە ئاگادار بێت.عومەر رەسول داود کەبەڕیوەبەری پۆستەو گەیاندنی رانیەیە وتی ئێمە هیچ زانیاری و دەسەڵاتێکمان نیە لەبارەی گرانی نرخ و نزمی کوالێتی تەنانەت ژمارەی بەشداربوانی هێڵی ئینتەرنێت لە ڕانیە و فەرمانبەرێکیش وتی ئێرە تەنیا بەناو بەڕێوەبەرایەتیە و دەسەڵاتەکانی کارتۆنیە.
ئەی چارەسەر چیە
خاوەنی کۆمپانیای پاشانێت وتی چارەسەری بنەڕەتی بۆ ئەوەی هێڵەکانمان وەک شارەکانی تری لێبێت پێوەستە بە هەمان نرخی شارەکانی هەولێرو سلێمانی هێڵەکان بکڕین بۆ ئەوەی ئێمەش وەک خۆی دابەشی بکەین و بەکار‌هێنەر ئەوکێشەیەی نەمێنێت.
مەڵبەند غازی ئەوە بەچارەسەر ئەزانێت کەکۆمپانیاکانی رانیە بەهەمان کوالێتی و نرخ هێڵەکان دابەش بکەن بۆ ئەوەی بەکار‌‌هێنەرانی ئینتەرنێت سودی لێ وەربگرن.
(ئەبێت کۆمپانیاکانی دابەش کردنی هێڵی ئینتەرنێت بۆ ئەوەی بەکار‌هێنەرانی ئینتەرنێت ئاشت بکەنەوە چارەسەری نزمی کوالێتی و گرانی نرخی خۆیان بکەن)ئاوات عوسمان ئەمەی وت.
نەوزاد بەکر هیوادارە کۆمپانیاکانی هەولێر و سلێمانی خۆیان بێنە رانیە و هێڵێ ئینتەرنێت دابەش بکەن و چی دی نەناڵێنن بەم گرفتەوە چونکە ئەگەر بەنیازی کۆمپانیاکانی رانیە بین ئەوا زەحمەتە وا بەئاسانی گرفتی هێڵی ئینتەرنێت چارەسەر بکرێت.
خاوەنی کۆمپانیای سپایدەرنێتیش بەهەمان شێوە چارەسەر بۆئەوە ئەگەڕێنێتەوە کەهێڵەکان بەهەمان نرخی هەولێر و سلێمانی بکرن بۆئەوەی هەردوولا لەم کێشەیە رزگاری بێت،ناوبراو ئاماژەی بەوەش کرد بۆ باش کردنی هێڵەکان هەندێک سێرڤەری خۆیان هەیە بەنیازن لە داهاتوودا بێبەرامبەر بەسەر هاوڵاتیاندا دابەشی بکەن تەنانەت بۆ ئەوانەی هێڵی کۆمپانیاکەی ئەوانیشیان نەبێت.

تێبینی...ئەم راپۆرتە لەگۆڤاری پەڕەموچ بڵاوکراوەتەوە
....درێژەی بابەت

Tuesday, May 17, 2011

پەیامنێر

پەیامنێر Correspondent
پێناسەی پەیامنێر:
پەیامنێر لە Correspondent ی لاتینییەوە وەرگیراوە. وشەی con بەكوردی دەكاتە پێكەوە و respondeo ش دەكاتە وەڵامدانەوە (وەڵامدانەوەی پێكەوە). پەیامنێری رۆژنامە و گۆڤار، رادیۆ و تەلەفزیۆن یان هەردەزگایەكی دیكەی راگەیاندن، كاری كۆكردنەوەی زانیاری نویێە، نووسین یان دارشتنەوە و ئامادەكردنی بەرهەمێكی رۆژنامەوانییە بۆ ئەودەزگایەی ئەو كاری تێدەكات. وشەی correspondent یان reporter لەگەڵ journalist یان commentator هەمان كار ومانا دەبەخشن و دەشكاتە ئەوەی، لە دوورەوە هەواڵ و زانیاری بۆ دەزگای راگەیاندن دەنێرن. وشەی correspondent بەمانا كلاسیكەكەی دەكاتە ئەوەی، كەسی رۆژنامەنووس بە پۆستە هەواڵ و زانیارییەكان دەگەینیت.

پەیامنێر نوێنەری دەزگایەكی ڕاگەیاندنە و لەناوەوەی ڕووداوەكان، ئەو زانیارییانەی دەستی كەوتوون بەزووترین كات لە شێوەی راستۆخۆ یان تۆمار بە كەنالی تایبەتی، دەیداتە سەرووی خۆی و ئەوانیش لەڕێگای: ماڵپەری ئێلیكترۆنی، ئێزگەی رادیۆ یان تەلەفزیۆن، رۆژنامە یان گۆڤار بۆ جەماوەر پەخش و بڵاوی دەكەنەوە.
ئەوو رووداوانە لەوانەیە: بومەلەرزە و سونامی، شەر و تەقینەوە، كۆنگرەی رۆژنامەوانی، وەرگەرانی ئۆتۆمبیل، نقومبوونی پاپۆر، سووتان، دروستكردنی نەخۆشخانە، چالاكییەكانی حكومەت و پەرلەمان و ڕێكخراوەكانی مەدەنی، ئەنجامی پێشبڕكێكانی وەرزش، بڵاوكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن یان هەموو ئەو زانیارییانەی تازە و دەگمەن و نامۆ و چاوەڕێنەكراو و سەرنجراكێشن، دەستەی نووسەران یان ئەنجومەنی دەزگا لەوبروایەدان پەخش و بڵاوكردنەوەی بۆ جەماوەر پێویستە، پەیامنێرێك یان زیاتر بۆ كۆكردنەوەی زانیاری ورد و دروست رەوانەی ئەو شوێن دەكەن.
كاركردنی پەیامنێر لە دەزگایەك بۆ دەزگایەكی دیكە جیاوازە، لەگەڵ ئەمەش، هەموویان یەك ئامانجیان هەیە، كۆكردنەوە و پەخشكردنی زۆرترین زانیاری لەسەر: رووداوی ئەو جار یان ئەو دانیشتن یان ئەو ئەنجام...هتد.
پەیامنێر، ئەو رۆژنامەنووسەیە، لەسەر بابەتی خۆی یان لە بواری پسپۆری خۆی، هەمووشتێك لە گەرەكی خۆی، ناوچەی خۆی، شاری خۆی، وڵاتی خۆی و تەواوی جیهان دەزانێ‌. بۆئەمەش بەردەوام بەشداری لە كۆنگرەكانی رۆژنامەنووسی و پێشانگاكان دەكات. بۆئەوەی پەیامنێر كارەكانی بەباشی و جوانی راپەڕێنێ، پەیوەندی و كەنالی وەرگرتن و كۆكردنەوەی زانیاری تایبەتی خۆی دروستكردوون و بۆكاتی پێویست سوودیان لێوەردەگرێ‌ و بەردەوامیش لەگەڵیان لەسەر هێڵە.
بۆ ئامادەكردنی بابەتی پێویست، پەیامنێر خۆی، بەدوای قارەمانەكانی خۆی دەگەڕێ و چاوپێكەوتیان لێوەردەگرێ‌ یان لەگەڵ دەكات. زۆرجار بۆلای كەسەكان بەتەنها ناچێت و فۆتۆگرافەرێكیش لەگەڵ خۆی دەبات، بۆئەوە لەكاتی بڵاوكردنەوەی مەتریالەكە وێنەش هەبێت. ئەگەر بۆ رادیۆ یان تەلەفزیۆن بەرهەم ئامادەبكات، دیارە پێویستی بە گروپێك كادر وەك: كامیرامان، ئەندازیاری دەنگ، ستایلیست...هتد دەبێت.  
پەیامنێر ئەگەر لەكاتی كار بێت یان پشوودانی بەردەوام پێویستە: ریكۆردەر، كامیرا، دەفتەرێكی بچووك، مۆبایل و چەند قەڵەمێكی پێبێت، بۆئەوەی لەهەركاتێك پێویست بكات، ئینتەرڤیو لەو كەسەی دەیەوێ‌ وەربگرێ‌، دەنگ تۆمار بكات و وێنەش بگرێ.
ئەو رۆژنامەنووسەی پەیامنێری بۆ دەزگایەكی راگەیاندن دەكات دەبێ بزانێ‌: كار و پیشەی ئەو وەك كار و پیشەی دیكە لە نێوان كاتژمێر 8-16 نییە، بەڵكو لەوكاتانەی ئەو لە پشوودانیشە، ئەگەر رووداوێك روویدا، بێئەوەی سەرووی خۆی ئاگادار بكاتەوە، پێویستە هەواڵ یان زانیاری پێویست بنووسێ و بەزووترین كات بۆ سەرەوەی بنێرێ...
پەیامنێر دەبێ چاوەڕێی ئەوە بكات، نیوەی شەو بە زەنگی تەلەفۆن بەئاگا دێت و ئەو زەنگەش لەوانەیە لەلایەن یەك لە بەڕێوەبەرەكانی یان لەلایەن كەسێك، كە دەیەوێ‌ زانیاری بەسوودی لەسەر رووداوێك، گەندەڵی، ناهەقییەك پێبدات.
پەیامنێر پێویستە بزانێ‌ لە شوێنی روودواو چۆن زانیاری كۆدەكرێتەوە، چۆن فاكتەكان ڕێكدەخرێن و لەچ كەسێك ئینتەرڤیو وەربگرێ‌. گرنگە، لە تەكنیكی وەرگرتنی ئینتەرڤیو زۆر شارەزا و باش بێت، لە ژانری بەدواداچوون پسپۆر بێت و هەستی كۆكردنەوەی زانیاری هەبێت و ئاشقی پیشەی رۆژنامەنووسی بێت.
پەیامنێری كارێكی تایبەتە و لكێكە لە پیشەی رۆژنامەنووسی. زۆرجار ئەو پسپۆرییە تایبەتەی ئەو هەیەتی، بۆ ئەنجامدانی كاری نوێ‌ بەشی ناكات، بۆیەش بۆ پەروەردەكردنی كۆرسی تایبەتی بۆ دەكرێتەوە و فێری وردەكاری نوێ دەكرێ‌. 
لەبەر ئەوەی كاری پەیامنێر بەردەوام لەگەڵ جەماوەرە، پێویستە مرۆڤێكی فەرهەنگیانە و پڕزانیاری بێت. دەبێ زانیاری لەسەر هەموو شت و پسپۆری خۆشی یەكجار زۆر هەبێت. پێویستە مرۆڤێكی رووخۆش، تێگەیشتوو، سەربەرز، چاوتێر، كراوە و خاكی و نموونەیی بێت.
پەیامنێر پێویستە هەموو ئەو كەلوپەلانەی بۆ كاری پەیامنێری بەكاریان دێنی وەك: مۆبایل، كامیرا، كۆمپیوتەر...هتد زۆر باش لێیان بزانێ‌ و جگە لەوەی كارەكانی خۆی پێ جێبەجێبكات، ئەگەر كەسێك پێویستی بەیارمەتی بوو، بتوانێ‌ یارمەتی ئەویش بدات...
پەیامنێر لەبەر ئەوەی بەردەوام لەگەڵ خەڵك تێكەڵە، پێویستە چۆنێتی كاركردنی بەكۆمەڵ فێر بێت و لێی نەترسێ و بە ئاسانی زمانی هاوبەش لەگەڵ هەموو كەسێك بدۆزێتەوە. زۆرگرنگە بەشداری لە خولی تەندروستی كردبێت و لەكاتی پێویست وەك وەرگەران و لێقەومان تاگەیشتنی تیمی پزیشكی بتوانێ‌ یارمەتی پێویست پێشكەش بكات.
پەیامنێر لەسەر داوای دەستەی نووسەران یان ئەنجومەنی دەزگا یانیش بەڕێگای تایبەتی خۆی، بتوانێ‌ پەیوەندی باش لەگەڵ زۆر لە دەزگاكانی حكومەت، ڕێكخراوە مەدەنییەكان و كەسانی پێویست دروست بكات. بزانێ‌ كار لە ئەرشیڤ بكات و ئەرشیڤی تایبەتی خۆی لە شێوەی كاغەز و ئێلیكترۆنیش هەبێت.
زۆرگرنگە پەیامنێر بزانێ‌ و بتوانێ‌ كار لەسەر نامەی خەڵك بكات، بەدواداچوونیان بۆ بكات، فاكتەكان كۆنترۆل بكات و لەكاتی پێویستیش وەڵامیان بداتەوە.
پەیامنێر، ئەگەر لە ناوەوەی وڵات كاربات، لەوانەیە تەنیا بەزمانی دایك بتوانێ‌ كارەكانی خۆی بەباشی ڕاپەڕێنێ، بەڵام زۆر پێویستە یەك لە زمانەكانی ناوچە یان جیهانیش بزانێ‌، چونكە كۆكردنەوەی زانیاری بەیەك زمان لەوانەیە هەندێك جار بابەتەكە پڕنەكات.
ئەو بابەتەی پەیامنێر كاری لەسەر دەكات، ئەگەر پەیوەندی بە جیهانەوە هەبێت خراپنییە، ئینتەرنێت بەكار بهێنێ، لەلایەك بۆ وەرگرتنی زانیاری نوێ، لەلایەكی دیكەش، بۆئەوەی تێبگات، هاوپیشەكانی ئەو چۆن لەسەر هەمان بابەت كاریان كردووە. لێر ئەو بۆ دەوڵەمەندكردنی بابەتەكە دەتوانێ‌، سوود لە: ماڵپەری ئاژانسەكانی دەنگوباس یان رۆژنامە و دەزگاكانی راگەیاندنی خۆی یان دەرەوەش وەربگرێ‌.
ئەگەر پەیامنێر لە ئاژانسی دەنگوباس كاربكات، لەسەر ئەو گەیاندنی زانیارییەكانە بەزووترین كات و دەستەی نووسەرانیش پێویستە هەرنەبێ جارێك كۆنترۆلی بەرهەمەكە لەراستی و دروستی بكات. ئەم كۆنترۆلكردنە، كەمێك بڵاوكردنەوە دوادەخات، بەڵام بۆئەوەی دەزگا جێگای متمانە و باوەڕپێكردنی هەمیشە بێت پێویستە ئەنجام بدرێ‌َ.
ئەركی پەیامنێر:
بۆئەوەی پەیامنێر لەكاركردنی تووشی هەڵە نەبێت پێویستە ئەو ئەركانەی خوارەوەی خۆی بزانێ:
- یاسای راگەیاندن، بنەماكانی ئەخلاقی پیشە و دابونەریتی شوێنی كاركردن.
- ماف و ئەركی لەو دەزگای ئەو كاری لێدەكات.
- شارەزایی لە تەواوی ژانرەكانی رۆژنامەوانی هەبێت.
- ئەو زمانەی ئەو كاری پێدەكات زۆر باش بیزانێ‌.
- هونەری كورتكردنەوە و خێرانووسین، خاڵبەندی و داڕشتنەوەی تێسكت، دانانی سەردێر و نووسینی لید بزانێ‌ و بتوانێ‌ یاری بەوشە بكات.
- ڕێزمانی ئەو زمانەی كاری پێدەكات، باش بزانێت.
- چۆنێتی نووسینەوەی تێكست لە ریكۆردەر بۆ سەر كۆمپیوتەر بزانێ‌.
- هەموو كاتێك بۆ رەوانەكردنی هەموو شوێنێك بۆ كاركردن ئامادەبێت.
مافەكانی پەیامنێر:
- لەكاتی پێویست بەگوێرەی یاسا، بۆی هەیە سەیری هەموو ئەو بەڵگانە بكات، كە بۆ ئامادەكردنی بەرهەمی پێوستی پێیەتی و نابێ هیچ دەرگایەكی لێدابخرێ‌.
- داوا لە دەزگا بكات، ئەو كەلوپەلانەی پێویستن بۆ دەوڵەمەندكردنی بابەتەكەی بۆی دابین بكەن یان یارمەتی بدەن و لەكاتی پێویستیش تەلەفۆنی بۆ شوێنی پێویست بۆ بكەن و نامە و پشتگیری بدەنێ‌.
لەراستیدا ماف وئەركی رۆژنامەنووسی پەیامنێر بە پێكهاتنە و زۆربەی جاریش ماف و ئەرك بە یاسا دابین دەكرێ‌ و هەندێك جاریش سەندیكای رۆژنامەنووسان لەگەڵ خاوەن دەزگاكانی راگەیاندن بەیەوەكەوە دەینووسن و لەسەر خاڵە گرنگەكان پێكدێن و هەردووكلاش وەك یەك پێیەوە پابەندی دەبن. هەموو ئەو كەلوپەلانەی پەیامنێر بۆ كاری پەیامنێری بەكاری دەهێنی، پێویستە لەلایەن دەزگای راگەیاندنەوە بۆی دابینكرابێت. جگە لەوانەی سەرەوە پێویستە، ئەو خەرجییە زیادیانەی دێنە پێش وەك: هاتوچوو، خورادن، كارتی مۆبایل، وەرگرتن و رەوانە كردنی زانیاری، بێگرفت وەیانبگرێتەوە.
زۆرجار بۆ وەرگرتنی زانیاری پێویست، پەیامنێر ناچارە كەس یان كەسەكان داوەت دەكات و ڕوودەدات، ئەو كەسانە داوای پارەش دەكەن، بۆیە چاكە ئەگەر بودجەیەكی بچوك هەبێت و بە ئارەزووی خۆی و لەكاتی پێویست بتوانێ‌ بەكاری بێنێ.
لەسەر شێوەی كاركردن، جگە لەوەی بەنووسراوی و یاسا هەیە، زۆرجار دەزگای راگەیاندن، هەندێك خاڵی تایبەت بە دەزگای خۆشیان هەیە و رۆژنامەنووس لەسەری پێویستە پەیرەویان بكات، بۆئەوەی ئەوكار وەربگرێ‌. بەهەمان شێوە، ڕوودەدات، هەندێك خاڵی تایبەت بە بنەمای ئەخلاقی راگەیاندنیان هەیە و رۆژنامەنووس پێویستە پەیرەویان بكات.
ئەوەی پەیامنێر ئامادەی كردووە، مەرج نییە وەك خۆی و بێدەستكاری بڵاوبكرێتەوە. دەستەی نووسەران یان بەڕێوەبەر و ئەنجومەنی دەزگا لەسەر بڵاوكردنەوەی یان بڵاونەكردنەوەی دوا دەستەڵاتیان هەیە.
پەیامنێر لەسەری پێویستە شارەزای باشی لە سیاسەتی بەڕێوەەبردنی دەزگا هەبێت، بۆئەوەی لەسەر داخوازی ئەوان چیرۆكەكان دابڕێژی.
جۆرەكانی پەیامنێر:
پەیامنێر زۆر جۆریان هەیە و لێرە زیاتر باس لە هەرە بڵاوەكانی دەكەین.
پەیامنێری ناوەوەی وڵات: لێرە رۆژنامەنووس بوارێكی تایبەت وەك: سیاسەت، ئابووری، فەرهەنگ، وەرزش، كۆمەڵایەتی...هتد هەڵدەبژێرێ یانیش پێشتر بۆخۆی هەڵیبژاردووە و شارەزایی زۆری پەیداكردووە و هەركاتێك پێویست بكات، لەلایەن دەستەی نووسەرانەوە یان ئەنجومەنی دەزگا رەوانەی شوێنی رووداو دەكرێت و زانیاری كۆدەكاتەوە و بەرهەمی پێویست ئامادە دەكات. 
پەیامنێری دەرەوە: ئەو رۆژنامەنووسانەن لەسەر داوای دەستەی نووسەران یان ئەنجومەنی تەلەفزیۆن یان رادیۆ رەوانەی دەرەوەی وڵات دەكرێن و لەوێندەرەوە هەواڵ و دەنگوباس دەنێرن. پەیامنێری دەرەوە جگە لە زانینی زمانی دایك، لەسەریان پێویستە بەلای كەم زمانی ئەو دەوڵەتەی بۆی چووە زۆر بەباشی بزانێ‌، هەروەها یاسا و دابونەریتی، باری كۆمەلایەتی و فەرهەنگی ئەو وڵاتیش زۆرباش بزانێ‌. پێویستە لەو بوارەی ئەو كاری لەسەر دەكات، پسپۆرێكی زۆر باش بێت. پەیامنێری دەرەوە پسپۆرییان فراوانە و دەتوانن لەسەر زۆربەی بوارەكانی ژیان رایان هەبێ و قسەی لەسەر بكەن.
پەیامنێری جەنگ:
ئەمانە كەسانی پسپۆرن لەسەر جۆرەكانی شەڕ، شارەزاییان لە تەقەمەنی و جۆرەكانی چەك هەیە، هەروەها دەزانن بە چ جۆرێك زانیاری پێویست كۆبكەنەوە و بۆ دەزگاكانیان رەوانەی بكەن. شوێنی كاری ئەمجۆرە پەیامنێرانە ناوجەرگەی شەڕ و راپەرینەكانە و جگە لە كۆكردنەوەی زانیاری فێركراین چۆن بە باشترین شێوە ژیانیان لە مەترسی بپارێزن. پەیامنێری جەنگ، پڕمەترسیترین كاری رۆژنامەنووسانە و لە سەدەی 19 بەشێوەیەكی بەرفراوان كەوتە ناو راگەیاندنەوە.
پەیامنێری وەرزش:
كاری ئەو پەیامنێرانە دەكرێ‌ لەكاتی بۆنەكان وەك: ئۆلۆمپیات و یارییە جیهانییەكان بێت یانیش بەردەوام لەو وڵاتانەی چالاكی وەرزشی زۆرە بژیت هەواڵ و راپۆرتەكانی بنێرێت. لەبەر ئەوەی بەخێوكردنی ژمارەیەكی زۆر لە پەیامنێران لە دەرەوەی وڵات خەرجی زۆرە، زیاتر ئەو كادرانەی بۆ ئەو وڵاتانە رەوانە دەكرێن، لە زۆربەی وەرزشەكان زانیاری پێویستیان هەیە.
پەیامنێری فەرهەنگی و كۆمەڵایەتی:
كاری ئەمجۆرە پەیامنێرانە، كۆكردنەوەی زۆرترین زانیارییە لەسەر لایەنی فەرهەنگی دەكاتە: فێستیڤالەكان، هەفتەی رۆشنبیرییەكان، چالاكی شانۆ و نمایشكردنی فیلم، دەركردنی كتێب و دروستكردنی كلیپ لەگەڵ هەموو ئەو كارانەی پەیوەندییان بە لایەنی فەرهەنگییەوە هەیە، پەیامنێر پێویستە بتوانێ‌ لەسەریانەوە مەتریال ئامادە بكات.
پەیامنێری كۆشكی سپی و پەرلەمانەكان:
زیاتر رۆژنامەنووسانی خاوەن ئەزموون و بەتەمەن كاری پەیامنێری لەو شوێنانە دەكەن. ئەوانە ستایلی ژیانیان جیایە و ئاشقی سیاسەتن و بیروبۆچوونەكانیان زۆربەی جار راست بێلایەنانە و تەواو دەردەچێت. ئەو پەیامنێرانە، جگە لە سیاسەت، شارەزاییان لە هونەری دیپلۆماتیش هەیە. 
گرفتەكانی دێنەبەردەم پەیامنێری كەم ئەزموون:
- گرفتی رۆژنامەنووس یان پەیامنێری گەنج لەوەدایە، بە ئاسانی جیاوازی لەنێوان ژانرەكانی رۆژنامەوانی ناكات، رستەكانیان یان دەربڕینیان مەنتقی نییە و نووسینەكانیان پێش و پاشی تێدا... نازانن لە چیەوە دەستپێبكەن و چۆن پەیامیان بە كورتی و رەوانی و باشی بەجەماوەر بگەینن. بەئاسانی تووشی نەخۆشی خۆدەرخستن دێن و لەجەماوەر دادەبڕێن، بۆیە بەرهەمیان لاوازە و درەنگ دێنەوە سەرخەت.
پەیامنێری خاوەن ئەزموون:
پەیامنێرانی خاوەن ئەزمون پەیامەكەیان وەك نۆتەی مۆسیقا یان هەڵبەست نووسین دەنووسن و بینەر یان خوێنەر و بیسەر ئەگەرچی زانیاری وەردەگرن، لەهەمان كات، ئەو نووسینە یان دەنگە بێزاركەر نییە و تامی خۆش و مێلۆدیای تایبەت دەبەخشن.
ئەو كەسەی كاری پەیامنێری دەكات، پێویستە بەلای كەم دەرچووی كۆلێژ بەتایبەتیش ئاداب، یاسا یان ئابووری بێت و لەمەش باشتر ئەگەر بەشی راگەیاندنی تەواو كردبێت.
ئەوانەی سەرەوە هەندێك لە جۆرەكانی پەیامنێر بوون، لێرەش پەیامنێر بۆ رۆژنامە و گۆڤار لەگەڵ بۆ رادیۆ و تەلەفزیۆن، ئەگەرچی لە جەوهەردا یەك پیشەیان هەیە، لەگەڵ ئەمەش، شێوەی كاركردنەكان و رەوانەكردنی مەتریالەكان ئامادەكردنی زۆر لەیەك جیان. هەربۆنموونە: پەیامنێرانی رادیۆ و تەلەفزیۆن، لەهەركاتێك پێویست بكات، دەبێ ئامادەبن بە شێوەی زندی لەسەر خەت بن و ئازادانە بتوانن پەیامیان بەشێوەی زندی بگەینن و وەڵامی پەرسیاری رۆژنامەنووسی ستۆدیۆ بەشێوەیەكی زۆر جوان بدەنەوە.
لێرە لایەنی دیكەش وەك هەڵبژاردنی جل و دیكۆر و باكگراوندیش پێویست و گرنگە بیری لێبكرێتەوە.
لە دەزگا بچووكەكانی راگەیاندن، لەبەر ئەوەی توانای دامەزراندنی ژمارەی زۆری رۆژنامەنووسانیان نییە، ئەوانەی هەن، ناچارن لەسەر زۆربەی بوارەكان كار بكەن و زانیاری پێویستی لەسەر كۆ بكەنەوە و بەرهەمی پێویست ئامادە بكەن.
رۆژنامەنووس دەتوانی بەشێوەی كاتی یان هەمیشەیی یان بەگرێبەست كاری پەیامنێری بكات.
پەیامنێری هەمیشەیی لە دەزگایەكی راگەیاندن كار دەكات و ترسی لێسەندنەوەی كاری نییە. پەیامنێری كاتی بۆ ماوەی كورت دادەمەزرێن و مافیان وەك پەیامنێر هەمیشەیی نییە. دەزگای راگەیاندن لە شێوەی پارچەش لە رۆژنامەنووسانی ئازاد دەتوانن بەرهەم بكڕن. ئەمشێوە كرینە هەرزانترین وەدەستهێنانی زانیارییە، بۆیە لە وڵاتانی رۆژئاوا بەمدواییە بایەخی زۆری پێدەدرێ‌.
زۆرجار بۆئەوەی ئەو هەواڵ و دەنگوباسانەی بڵاوی دەكەنەوە، دروست و راست و هەرزان بكەوێت، لەگەڵ ئاژانسێكی دەنگوباس یان زیاتر گرێبەست دەبەستن و سوود لە زانیارییەكانی ئەوانیش وەردەگرن. لێرە بەگوێرەی پێكهاتنە، بۆ شێوەی بڵاوكردنەوەی، ئایا وەك خۆی و بێدەستكاری بەرهەمەكە بڵاوبكەنەوە یانیش دەستكاری نووسین یان بەرهەمەكە بكەن. بۆ تەلەفزیۆنیش ئایا لۆگۆی ئاژانسی لەسەر بێت، یان فیلم یان وێنەكە بێ لۆگۆ بڵاوبكەنەوە... بۆهەرجۆرێك نرخێك هەیە.
لایەنی كۆپیرایت لە دەزگاكانی راگەیاندن زۆر گرنگە، بۆئەوەی كەس مافی نەخورێ‌. ئەگەر كەسی رۆژنامەنووس لە دەزگایەك كاربكات، دیارە پێش هەموو شتێك ئەو تەواوی بەرهەمەكانی بۆ دەزگای خۆی رەوانە دەكات و لێرە كاری ئەو تەواو دەبێت، دەزگاش لە بڵاوكردنەوە و فرۆشتنی ئازادە. 

دكتۆر سەپان

تێبینی ئەم بابەتە لە گۆڤاری پەڕەموچ بڵاو کراوەتەوە

....درێژەی بابەت